Lazca Hakkında

Lazca, dilbilimciler tarafından Güney Kafkas Dilleri olarak adlandırılan dil ailesinin içerisinde yer alır. Aynı dil ailesinde Gürcüce, Svanca ve Megrelce de bulunmaktadır.

Bunlar içerisinden Megrelce Lazcaya en yakın dildir. Her iki dil Güney Kafkas dilleri içerisinde Kolchian ya da Zanian olarak adlandırılan bir grup oluşturur. İki dil arasındaki yakınlık Lazcayla Megrelcenin sınıflandırılması ile ilgili bazı fikir ayrılıklarına sebep olmuştur. Çikobava, Marr  gibi bazı dilbilimciler Megrelce ve Lazcanın Kolchis (ya da Zan) dilinin birer diyalekti olduğunu kabul etmektedirler. Ancak modern dilbilimciler bunların dilleşme sürecinin büyük oranda tamamlandığını bu yüzden ayrı diller olarak kabul edilmesin gerektiği görüşündedirler.

Güney kafkas dillerinin Proto-Güney Kafkas dili olarak adlandırılan bir kök dilinden türediği kabul edilir. Bu anadilden ayrılan ilk unsur Svanca olmuştur. Bu Svanadaki yabancı unsurların çokluğundan anlaşılmaktadır. Svanca Gürcistnda birkaç on bin kişinin konuştuğu Lazcanın en uzak kuzenidir. Vokal (sesli) açısından çok zengin olan Svancada 15’in üzerinde vokal bulunmaktadır. Konsonant sayısı Lazcanınki ile hemen hemen aynıdır.

Lazcayla akraba olan en bilindik dil Gürcücedir. Gürcüceyle Lazca arasında pek çok ortak kelime göze çarpar. Bunların bir çoğu Proto-Güney Kafkas dilinin kelime hazinesinden kaynaklanan eşbiçimlerdir.

Lazca Güney Kafkas dilleri arasında konsonant sayısı en fazla olan dildir. Bazı diyalektlerde 33’e varan konsonant sayısına karşın sadece 5 tane vokal bulunur.

Morfolojik olarak gövdeleyici diller sınıfına giren Lazca, eylemde olumluluk-olumsuzluk, fiilin yönü, özne, nesne, nedensellik, zaman, kip, çatı gibi unsurların hepsini ifade eden ön ve sonekler alır.

Lazca uzun asırlar boyunca aynı coğrafyada konuşulduğundan pek çok diyalekt ortaya çıkmıştır. Vadi boylarınca serpilen bu diyalektler üç bölümde incelenmektedir. Bu diyalektler aşağıdaki şeilde sınıflandırılabilrir:

A) Xopa-Çxala diyalekti

B)  Arkabi-Viǯe diyalekti

C) Atina-Art̆aşeni diyalekti

Xopa-Çxala diyalekti Megrelceye en yakın Laz diyalektidir. Bu diyelekt diğer diylektlerden, /q/ sesinin muhafazası, seri göstergesinin –ap, -up şeklinde olması, gelecek zaman ve rivayet geçmiş zaman formlarının farkından ötürü diğer diyalektlerden kolaylıkla ayrılır.

Arkabi-Viǯe diyalekti Xopa-Çxala diyalekti ile Atina Art̆aşeni diyalekti arasında geçiş formundadır. Ardeşene doğru yaklaştıkça Batı diyalektlerine has özellikler kazanmaya başlar.

Atina-Arthaşeni diyalekti fonolojik olarak önemli farklılıklar gösterir. Bunlardan /g/ > /c/, /k/ > /ç/, /k'/ > /ç̆/ değişimi ve /ç̆k̆/ > /şk̆/, /t̆k̆/ > /t̆/, /ǯk̆/ > /ǯ/ gibi ses değişmeleri Atina-Art̆aşeni diyalektlerinin belirgin özellikleridir.

Özellikle Art̆aşeni diyalektinde ergatif, datif gibi ad durumlarının olmaması, fonetik kayıpları, gramerle ilgili bazı durumlar yüzünden diğer diyalektler içerisinde en fazla farklılaşmış olanıdır.