“çkar” kelimesi hakkında

Lazcanın Fındıklı ve doğusunda konuşulan şivelerinde çkar/çka zarfı Türkçedeki “hiç” kelimesinin karşılığıdır.

Lazcaya Ermeniceden girmiştir bu zarf. Ermenice չկար çkar “yoktu” anlamına gelir. կամ kam  “var olmak” fiilinin defective çekiminin imperfect (-di’li geçmiş zaman) olumsuz III. tekil şahıstaki formudur. Baştaki ç- Ermenice olumsuzluk eki, geri kalanıysa fiil kökü ve şahıs-zaman ekidir. Bunun şimdiki zaman formu ise չկա çka olup direkt “yok” demektir.

Bu kaynaktan Lazcaya “hiç” anlamında bir zarf olarak giren çkar kelimesinin muadili olarak Pazar’da aina/ayna kelimesi kullanılır. Bu kelime de muhtemelen Yunanca δεν είναι den eínai “değildir, yoktur” kelimesiyle ilgilidir. Doğrusunu araştıracak arkadaşlar bulur!

Bu arada, çkar kelimesi son 20 yılda “sıfır” anlamında da kullanılmış. Yanlış bir mantık değil, zira Arapça صِفر sifr kelimesi de etimolojik olarak “hiç, boşluk, hiçbir şey” anlamına gelir (Avrupa dillerinde sıfır ya da rakamsal anlamlı zero, cipher, chiffre, cifra, Türkçe şifre hep bu köktendir). Latinceden Avrupa dillerine geçen aynı anlamdaki null kelimesi de Latincede nullus “hiçbir şey” demektir. Bunlar kabul meselesidir ve doğrusu gramer ve mantık olarak yanlış sayılmazlar. Bununla birlikte Ermenice kökenli bir kelimeyi Özlazcacılık adı altında anlamında bir genişleme yaparak Arapça kökenli sufuri yerine kullanmak ne kadar doğru olur, bilemem! 

Son bir not, Iskender Chitaşi Oxesapuşi Supara adlı Lazca matematik kitabında sıfır için, Rusça ve Gürcücede kullanılan demin bahsettiğimiz Latince kökenli noli kelimesini kullanmayı yeğlemişti.