Arkabi-Arhavi

Arrianus’un adını birçok kişi duymuştur. Lazlardan Laz adıyla bahseden ilk kişi. 85 ila 146 yılları arasında yaşamış Romalı bir validir kendileri. Colchis bölgesine bir görevle gelmiş ve bu seyahati ile ilgili coğrafya notları almış.

Arrianus, Periplus Ponti Euxini adlı eserinde Ἄρχαβίς Ark^habis ya da Ἀρχαβές Ark^habes diye bir nehirden bahseder. Pontus’ta Athenae ile Apsaros arasında bir nehirdir bu. Athenae dediği bildiğimiz bugünkü Atina yani Pazar şehridir. Apsaros ise muhtemelen Gürcistan’ın Gonia kasabası ya da Hopa bölgesi. Kesin değil.

Ἄρχαβίς ya da Ἀρχαβές yazılışı eski Yunanca imla ile okunursa Ark^habís, Ark^habés, Çağdaş Yunanca imla ile okunursa Arxavís, Arxavés olur. Arhavili ve Hopalı Lazlar bu iki okunuştan eski olanını; yani Arkabi’yi tercih etmişler. Osmanlıların Anadolu’daki coğrafya adlarının Yunanca şekillerini tercih ettikleri düşünülürse Arxavís ya da  Arxavés şeklinin Osmanlı döneminde Arxave olarak benimsendiğini, Cumhuriyet devrinde de biraz daha değişerek Arhavi şeklinde kullanıldığını görüyoruz. Yanlış hatırlamıyorsam Nâzım’da Hikâye-i Arhaveli İsmail diyor meşhur şiirinde. Edebi Türkçede /x/ sesinin olmamasından ötürü bunun /h/‘ye dönüştüğünü söyleyebiliriz. Hatta muhtemeldir ki batı Lazcasında kullanılan Arxave, Arave şekilleri Osmanlıca formun bir sonucu olmalı.

Yaklaşık 2000 yıldır takip edebildiğimiz bu toponimin kökeniyse belirsiz. Yunanca ya da Lazca değil. Belki eski bir Doğu Karadeniz dilinden.