Düzce Üniversitesi Ziyaretim: Kartvelizm Boş Durmuyor!

Almanya’dayken eski dışişleri bakanımız Sayın Yaşar Yakış üzerinden güzel bir haber aldım. Yaşar Bey’le geçen kış Ağani Murutsxi için Lazca bir röportaj yapmıştık. Röportaj esnasında Yaşar Bey’e Rize ve Artvin üniversitelerinde “Laz Dili ve Edebiyatı” bölümü açılması için girişimlerimizden bahsetmiştim. Yaşar Bey, Düzce Üniversitesi’ne de başvurup vurmadığımızı sordu ve kendisinin Rektör hanımı yakinen tanıdığını ve bu konuda kendisiyle görüşeceğini söyledi.

     Yaşar Bey, Rektör hanımla görüşmüş olmalı ki, Rektör Prof. Dr. Funda Sivrikaya Şerifoğlu, geçen hafta Lazca bölüm açılması için çalışmalara hız vermek istediklerini, bunun için Lazca üzerine doktora yapmış üç kişiye ihtiyaç d

uyduklarını yazmış ve bu üç Doktoru nereden bulunabileceğini sormuştu. Yaşar Bey de Funda hanımın sorusunu bana yönlendirdi.

     Bu gelişmeler üzerine ben de Rektör hanımın davetiyle 19 Aralık Cuma günü sabah erkenden Düzce’ye doğru yola koyuldum.

    Düzce’ye varıp biraz şehir merkezinde oyalandıktan sonra 2 olan randevu saatime yetişmek üzere Üniversite’ye giden belediye otobüsüne bindim. Düzce Üniversitesi şehrin oldukça dışında. Düzce’nin kuzeyinde Konuralp Beldesinde, geniş bir sahaya kurulmuş üniversite. Konuralp beldesi Suncuk, Sancakdere, Osmança, Kabalak, Düzköy, Boğaziçi gibi Çxala göçmeni 93 muhaciri Laz köylerinden oluşuyor.

    Saat tam 2’de Üniversite’deydim. Biraz sonra Rektörlük binasında Rektör Hanım beni kabul etti. Yol boyunca Lazca üzerine doktora yapmış üç kişinin kimler olabileceği, bir tolerans yapılıp yapılamayacağı gibi şeyler düşündüm. Bir taraftan da Gürcü milliyetçilerin Lazlar ve Lazca üzerine iddialarından bahsedip etmemem konusunda karar vermeye çalışmıştım. Belki yakışıksız olacaktı, ama bölüm açmak isteniyorsa bu konuda malumatlarının olması icap etmez miydi?

    Rektör hanımla oturup kahveler söylenir söylenmez, mevzua girdik. Rektör hanım bu bölümün açılmasını birkaç yıldır düşündüklerini fakat bir türlü gerçekleştiremediklerini söylediler. Üniversite olarak geçen senelerde Çerkez (Adige) Dili ve Edebiyatı bölümü ile Gürcü Dili ve Edebiyatı bölümlerini açtıklarını, bu bölümlerde öğrenci aldıklarını belirttiler. Bu bölümler iyi gidiyormuş. Öğretmenler Çerkez Derneklerinin yardımıyla sanırım Rusya’dan getirtilmişti. Aynı şekilde Gürcüce dersler için öğretmenler de Tiflis’ten getirtilmişti.

   Tiflis’te bağlantılı oldukları kurum  საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი yani “Gürcistan Patrikliği Aziz Havari Andrea Adına Gürcü Üniversitesi” imiş. Adından anlaşılacağı üzere bu Üniversite Gürcü Patrikliğine bağlıydı.

   Bu sırada Türkiyeli bir Gürcü olan Nigar Demircan-Çakır hanım da katıldı toplantımıza. Nigar hanım ve Fen-Edebiyat Fakültesi dekanı Prof. Dr. İlhan Genç’in de katıldığı bir delegasyon, birkaç gün önce 17 Aralık’ta Tiflis’te iki üniversite arasında işbirliği konulu bir toplantı yapmışlar ve rektör hanımın aktardığına göre bu toplantıda açılması planlanan Lazca bölüm de gündeme gelmiş.

   Tiflis’teki toplantıya Gürcü tarafından katılan isimler şöyleyedi: üniversitenin rektörü Sergo Vardosanidze, Tariel Putkaradze, Teimuraz Gvantseladze, Mikheil Labadze, Sopo Kekua ve Nana Kaçarava (http://sangu.edu.ge/ka/index.php?page=362&news_id=1125&lang=geo).

   Sanırım ilgili arkadaşlarımız, Tariel Putkaradze ve Mikheil Labadze adlarını duymuşlardır evvelden.

   Rektör Hanım, toplantı esnasında kendisinin oldukça yabancıladığı diyalogu bana şöyle aktardı. Gürcü milliyetçisi, yukarıda adlarını andığımız kişiler, şöyle demişler:

   “Bizler gerek Gürcüce dersler için öğretmen bulmada, gerek Gürcistan’da Türkoloji bölümleri kurulmasında, her türlü kolaylığı yapıyoruz. Ama sizden küçük bir ricamız var. Duyduk ki Laz Dili ve Edebiyatı adı altında bir bölüm açmayı planlıyormuşsunuz. Bu bölümü açmayın. Ya da açacaksanız bile bizi bypass etmeyin, Lazcayı Gürcü Dili ve Edebiyatı bölümü altında açın. Biz Lazcayı bir dil olarak kabul etmiyoruz, Lazca Gürcü dilinin bir diyalektidir. Tiflis’te bir üniversite Türkçenin bir şivesini dilmiş gibi kabul edip bölüm açılması hoş olur muydu? Bizim için de Lazca bölüm açılması hoş olmaz.”

   Rektör hanım, samimiyetle bana, konuya vakıf olmadığını ve hakikaten Lazcanın Gürcü diline bağlı bir şive mi yoksa başlı başına bir dil mi olduğunu sordu. Zira kendileri Lazcayı müstakil bir dil olarak biliyorlardı ve Gürcülerin bu iddialarını garipsemişlerdi.

   Ben Kartvelistlerin yani Gürcü milliyetçilerinin bu cüretleri karşısında büyük bir hayret, şaşkınlık ve kızgınlık hissiyle rektörü hanımı dinledim, bir taraftan da gelirken girip girmemek konusunda dilemmaya düştüğüm mevzunun aslında ne kadar önemli olduğunu ve her ortamda bu bilgilendirmenin yapılması gerektiğini bir kez daha idrak ettim.

   Evet, Gürcü milliyetçiler, Kartvelistler durmuyorlar ve ellerine geçen her fırsatta kendi çıkarları doğrultusunda Lazların kültürel, dilsel ve politik kazanımlarını baltalamaya çalışıyorlardı.

   Bununla birlikte biz Lazlar ne yapıyorduk? Ne kadar ciddiye alıyorduk bu mevzuu? Geçen senelerdeki Gürcü milliyetçiliğine karşı yayınladığımız Laz aydınları deklarasyonu tecrübesinde bazı kişilerin sudan sebeplerle yanımızda durmadıklarını hatırlıyorum. Bazı Lazlar ve güya demokrat Türkiyeli Gürcüler de bizi Gürcü politikasını yanlış anlamakla, Gürcü düşmanlığı yapmakla itham etmişlerdi.

   Bizim Gürcülerle değil, Gürcü milliyetçileriyle çatıştığımızı, Kilise’nin başını çektiği bu grupların iddialarının yalan ve yanlış olduğunu anlatmaya çalıştık ama anlamak istemediler…

   Derin bir nefes alarak Rektör Hanım’ı yabancı olduğu ve muhtemelen ilk kez duyacağı bu mevzuda, en baştan başlamak üzere elimden geldiğince bilgilendirmeye çalıştım. I. Dünya Savaşı döneminde Gürcistan’ın toprak talebi, Sovyetler döneminde Simon Canaşia ve Nikoloz Berdzenişvili’nin açık mektubundan, 2002’den sonra Kilise’nin faaliyetlerinden bahsettim. Tanınmış Gürcü dilbilimcilerin Lazcayı ve Megrelceyi ayrı birer dil olarak kabul ettiklerini, bu isimlerin arasında Gürcistan Dil Enstitüsüne adını veren Arnold Çikobava’nın da olduğunu belirttim. Bundan başka Nikolay Marr, Guram Kartozia, İoseb Qipşidze gibi Gürcistanlı bilim adamları ile George Dumézil gibi Avrupalıların da aynı fikirde olduklarını söyledim. Bu görüşe bazı milliyetçi Gürcülerden başka aklı başında hiç kimsenin katılmadığını ifade ettim.

   Ayrıca, Türkiye’de açılacak bir bölüm için Gürcistan’ın müdahil olmasının anlamsızlığını belirterek, Lazların nüfusunun %99’una yakınının köken olarak Türkiyeli olduğunu, Gürcistan’da sadece yarım bir köy olan Sarp köyünde birkaç bin (Gürcistan’a bağlı Sarp köyünün 2012 tarihli sayıma göre nüfusu 1120 kişidir) Lazın yaşadığını anlattım. Türkiye’nin bir Laz politikasının olmamasından kaynaklı bu boşluğu Gürcistan’ın doldurmaya çalıştığını izah ettim. Lazlar Türkiye parlamentosuna milletvekili gönderiyorlar, Türkiye’ye vergi veriyorlar ve Türkiye bürokrasisinde yer alıyorlar, ama Türkiye’nin resmi bir Laz politikasının olmadığını söyledim. Kartvelistlerin bu yaptığı açık bir küstahlıktı ve Lazlar üzerine hak talep etmek anlamına gelirdi.

   Rektör hanıma Lazların Gürcü milliyetçilerinin bu tavrından büyük rahatsızlık duyduklarını, Lazların Gürcülüğü asla kabul etmediklerini, Lazların geleneksel hafızalarında böyle bir bilginin olmadığını, bu iddiaların Gürcistan’ın uluslaşma sürecinde oluşturulmuş suni bir ideolojinin ürünü olduğunu, Gürcü milliyetçilerinin Lazları Megrel Megrelleri Gürcü olarak eşitlediklerini, dolayısıyla Lazları da Gürcü olarak kabul ederek, buna bağlı olarak Lazistan (Lazeti) olarak kabul ettikleri Trabzon’a kadar olan bölgeyi de Gürcistan’ın tarihi bir parçası olarak gördüklerini, kendilerince bir “Megalo İdea” yarattıklarını dilimin döndüğünce anlattım.

   Gürcü hocalarla oluşturulacak bir Laz Dili ve Edebiyatı bölümünün Gürcistan’ın söz konusu ideolojisinin Türkiyeli Lazlara ithali ve yayılması için bir üs gibi kullanılabileceğini ve buna kesinlikle karşı çıkılması gerektiğini de ekledim.

   Rektör Hanım olayı bu boyutuyla daha önce dinlemediğini, Türkiye Cumhuriyeti’nin bu konu hakkındaki resmi politikasının olup olmadığını ve varsa ne olduğunu sormak üzere Dışişleri Bakanlığına bir mektup yazacağını söyledi. Ben de kendilerine Lazların konu hakkındaki yaklaşımlarını içeren kısa bir rapor yazabileceğimi ifade ederek rektörlükten ayrıldım.

   Rektörlükten ayrılırken Rektör Hanım ilgili dekanlık olan Fen-Edebiyat Fakültesinin dekanı Prof. Dr. İlhan Genç ile de görüşebileceğimi, Gürcüce dersinin hocaları Maka Salia ve Nana Kaçarava’nın da rektörlük binasında bulunduğunu söyledi.

   Nana Kaçarava’yı Gürcistan’dan tanıyordum, Maka Salia’yı ise hazırlamış olduğu “Lazca ve Megrelce Balıkçılık Terimleri Sözlüğü” adlı çalışmasından biliyordum.

   Rektörlük binasında sayın İlhan Bey çok nazik karşıladı beni. Maka Hanım oradaydı zaten, ardından Nana Hanım da geldi. Rektör hanım aslen Megrel olan Maka Hanım’ın Megrelcenin yanında Lazca da bildiğini söylemişti. Kendisi de benimle bir miktar Megrelce konuştu. Ama Lazca bilmediği anlaşılıyordu.

   Bu da bir politikaydı. Yukarıda değindiğim gibi, Kartvelistler Lazca ile Megrelcenin aynı olduğunu, Lazca bilenin de normal olarak Megrelce ve Megrelce bilenin de normal olarak Lazca bildiğini söylüyorlardı. Megrelleri ve Lazları birbirinden ayırmıyor, böylelikle Megrelleri de işin içine katarak Gürcistan’da Gürcü olduğunu kabul eden büyük bir Laz nüfusunun varlığını ileri sürerek, Türkiye’deki aynı fikirde olmayan Lazları bu cahilliklerinden ötürü hoş görüyorlardı. Dahası, konu hakkında bilgisi olmayanları, mesela üniversite yönetimini de manipüle edebiliyorlardı.

   Bu yaklaşımlarına şiddetle karşı çıktım ve dekan beye de Gürcüce hocalarının da bulunduğu dekanlık odasında Kartvelistlerin tezlerini izah ettim.

   Gürcü hocaları bir yandan “kardeşlik, aynı kandan olma, dostluk” gibi dostane söylemlere devam ederken, öte yandan kendilerinin Lazca bölüm açılmasına karşı olmadıklarını, bundan sevinç duyacaklarını belirtiyorlardı. Ama bir iki saniye sonra da ekliyorlardı: “Edebiyat dersini nasıl vereceksiniz ki, Lazcanın bir edebiyatı yok!”

   Bütün gün tartıştıktan sonra, akşam otobüsüyle İstanbul’a döndüm. Yurt içinde ve dışında her fırsatta Lazcaya, Lazlara saldıran, bizim kazanımlarımızı engellemeye çalışan Kartvelistler her yerde karşımıza çıkıyorlardı. Bütün propaganda imkanlarını deniyorlar, devlet olmanın açtığı bütün kapıları zorluyorlar ve Lazları Gürcü, Lazcayı da Gürcüce olarak kabul ettirmek için ellerinden geleni yapıyorlardı.

   Ne için görüşmeye gittim, neyle uğraştım diyerek gece İstanbul’a vardım.

   Şimdi açıkça şunu söylemek istiyorum. Ey Türkiyeli Lazlar, Megrel, Gürcü ya da Laz, Gürcistan’dan kim olursa olsun, herkesle olan ilişkilerinizde bu durumu göz önünde bulundurunuz. Sizin sandığınız gibi, kardeşlik sözlerinin arkasında bu niyet yatıyor olabilir. Lazlığa sahip çıkın, dilinizi, kimliğinizi inkar edenlere, size yeni bir gömlek biçenlere tepkinizi gösterin. Kişisel ilişkiler başka, ama size ideoloji ithal etmelerine fırsat vermeyin!

   Skidas Lazuri nena!

                                                                                       İrfan Ç. Aleksishi